Zetski jevanđelistar ili Miroslavljevo jevanđelje

Abstract

Zetski jevanđelistar ili Miroslavljevo jevanđelje monumen­talni je pisani spomenik kulture iz jednoga vremena u kome se posredstvom vizantijskih i latinskih uticaja profilisala osobena umjetnička koncepcija koja je duže od jednoga stoljeća domi­nirala na prostoru Raške, Kosova i Metohije. Iznjedrila je Zet­ski jevanđelistar i još dva veličanstvena spomenika – manastire Studenicu i Dečane, sva tri pod zaštitom UNESKO-a. Njih je na temelju tradicije i kulture Istoka i Zapada, zetska škola ispisala i ukrasila, odnosno, sagradila na način koji ih čine osobenim u evropskim razmjerama. Nesporno, Zetski jevanđelistar je i prvi dokumenat koji ukazuje na orijentaciju srpskih vladara ka Zapadu čije su umjetničke tradicije učestvovale u oblikovanju nekih vidova srpske srednjovjekovne umjetnosti, prvjenstveno arhitekture, poznate kao raška škola. Ali on je i prvorazredno pi­sano svjedočanstvo o zetskoj školi i njenoj povijesti uklesanoj u kamenu manastira Studenice i Dečana, koja je nadahnjivala maj­store i umjetnike, potekle iz nje, da ostvare ta tri originalna djela neprolazne vrijednosti. Pisan je i iluminiran krajem XII vijeka u nekom od skriptorija na prostoru Zete – u vijeku u kojem se tra­galo za prikladnim formama i estetikom u ranosrednjovjekovnoj umjetnosti, što ga čini posebno vrijednim