Definisanje fantastike u južnoslovenskoj književnosti. Milorad Pavić kao tvorac postmoderne fantastike

Abstract

Najznačajnija literarna ostvarenja s kraja XX i početka XXI donijela su potpuno drugačije modele strukturiranja narativnih tekstova u odnosu na sva tradicionalna književna štiva. Pojava fantastičkoga diskursa, kao nemimetičke strategije konstituisa­nja djela, otvorila je različite mogućnosti pripovijedanja, što je naročito karakteristično za autore postmodernističke struje. U tom pogledu dolazi do produbljivanja tekstualnih značenja, ne­linearnog toka izlaganja događaja, jezičko-koncepcijskog ino­viranja, uz specifičnu projekciju fantastičkog, intertekstualnog i različitih oblika citatnosti, čime se komponuje polivalentno prozno tkivo. Definišući prirodu fantastičkog došlo se do za­ključka da ono jedino može funkcionisati u korelaciji sa stvar­nim, te da fantastičkim tekstom smatramo samo onaj u kome se natprirodni događaj prihvata kao dio uobičajenog poretka stvari. Kad, krajem XX vijeka, na književnu scenu stupaju au­tori postmodernističkoga proznoga tkiva, počinje obnova, mo­dernizacija i inovacija fantastike u odnosu na njene paradigme. Prvi autor koji je pristupio postmodernizaciji fantastike jeste Milorad Pavić. Njegujući književni fenomen fantastičkog, au­tor uvodi novu recepcijsku praksu, koja pokreće najdublje pro­cese umjetničkoga sagledavanja proznog tkiva. Na taj način, fantastika počinje osvajati stranice najčešće postmodernistički oblikovanih djela, zauzimajući značajno mjesto u nauci o knji­ževnosti. Iz tog razloga, cilj našega istraživačkog zadatka od­nosi se na determinisanje pojma fantastičko, klasifikaciju fan­tastike i njene tipološke karakteristike, da bismo, nakon toga, ukazali na njeno funkcionisanje u proznome tkivu Milorada Pavića. Prateći razvojni put ovoga književnog fenomena kroz istoriju, pokušavamo objasniti njeno funkcionisanje u najrani­jim epohama, pa sve do najnovijih književnih sagledavanja iste kroz umjetničko djelo autora, čija se proza vidi kao paradigma postmodernoga fantastičkoga pisma