Držićev "Skup" prema Plautovoj "Aululariji"

Sažetak

Zadovoljavajući osnovni kriterijum komedije karaktera baveći se „tipičnim likovima u tipičinim situacijama“, Držić i Plaut posjeduju brojne sličnosti, naročito oličene u predmetnom jezgru njihovih djela. Ipak, uprkos brojnim oslanjanjima na Plauta, o čemu sâm Držić svjedoči u prologu Skupa, razlike između njihovih varijanti su očiglednije, počev od forme izražavanja (u prozi, odnosno u stihu) pa sve do onih elemenata koji izgledaju veoma slični. Iako obje komedije karakteriše podjela na pet činova, dispozicija elemenata u njima je drugačija, što je vidljivo već iz upoređivanja njihovih uvoda i ekspozicija − plautovsku jednostavnost u kompoziciji smjenjuje raskošnost Držićeve dramaturgije. To je očito i iz većeg broja lica, što je uticalo na promjenu unutrašnje tehnike komedije. Držićev dramski postupak karakterišu stalni kontrapunkti: dijalog – monolog, poezija – proza, Skup – kontekst, realno – fiktivno, uzbuđenost – smirenost... Slično tome, po principu kontrasta mogu se posmatrati i osnovne razlike između Plautove Aulularije i Držićevog Skupa: poezija – proza, jednostavnost kompozicije – strukturna razuđenost, lapidarna artikulacija – bogata dikcija, funkcionalnost svih primarnih motiva – nefunkcionalnost mnoštva epizoda... Ukratko, uticaji su vidni i neporecivi, ali slobodan odnos prema originalu i obradi jedne već tipične teme svjedoče da je bujni Držićev izraz sav u nadgradnji „kostura“ Plautove priče. Držićeva slobodna, nadovezujuća kompozicija čini pojedine djelove samostalnijim na štetu dramskog sklopa. Međutim, upravo u njima autorov talenat najviše dolazi do izražaja, i u njima se nalazi jedna od glavnih vrijednosti Držićevog djela.