Krleža i Andrić, lokalna i globalna identifikacija: fikcionalizacija faktografskog; poetika kao (i) politika

Sažetak

Ovaj se rad nastavlja na studiju o konstrukciji nacionalnih identiteta kod Krleže i Andrića gdje se govorilo o modalitetima fikcionalizacije fakcije i generičkim modelima uslojavanja pri/povijestî o nacionalnim identitetima.2 U središtu su istraživačkog zanimanja problemi lokalnog i globalnog nagovora te utjecaja 'fakcijskih' impostacija Iva Andrića i Miroslava Krleže na dekodiranje značenjskih slojeva 'univerzalnih vrijednosti' u njihovim fikcijskim tekstovima. Nakon ustanovljavanja konstrukta 'fikcionalizacije fakcije' dolazimo u područje gdje je važno metodološki razgraničiti tipove lokalnog i globalnog nagovora. Tu se nastavlja rasprava o fikcionalizaciji (prividno) faktografskog kod dvojice autora. U tom kontekstu pitanju identifikacije i identiteta može se pristupiti iz pozicija poetičkog i političkog nagovora, odnosno različitih tipova nagovora autorskih instanci teksta i njihove kulturalne intervencije. U svojim poetikama i jedan i drugi pisac primjenjuju čitav niz taktika kojima 'govore ono što ne misle' kako bi se pozicionirali u odnosu na generatore moći, nagovora zajednica i mjesta na kojima fatička funkcija jezika preuzima primat nad značenjskom (referencijalnom i poetičkom). To čine iz političkih razloga, istovremeno inzistirajući na vlastitoj poetici koja (fingira da) je poetološki izdvojena iz hegemonije moći zajednica u kojima žive i djeluju. Za razliku od dekodiranja obrazaca kojima se razotkrivaju naratološki i ideologemski procesi, čini nam se da su načini na koje lokalno postaje 'primjer' globalnog (i obratno) od posebne važnosti za razumijevanje tih književnih diskurza, posebice u tekstovima koji su usmjereni na konkretni, odnosno esejistički model nagovora. Ovaj rad bavi se najviše tim problemima kako bismo 'pomnim čitanjem' tekstova (ali i diskurzivnih uokvirenja) te dekonstrukcijom nekih ustaljenih stereotipa o Krleži i Andriću došli do pozicije iz koje je moguća interpretacija (odnosno rekonstrukcija) značenjskih slojeva na kojima je autorska intencija teksta vrlo jasno vidljiva. U tekstu tvrdimo da dekodiranjem impostacije autora u esejističkim tekstovima postaju jasnije njihove pripovjedačke i intencijske taktike u romanima koji su odavno već postali dijelom kanona. To međutim ne znači da neke njegove postavke (granice) ne treba uvijek iznova propitivati, posebice na razini promjena u hegemonijskoj paradigmi (raspršene) moći (čitalačke, odnosno akademske kompetencije) zadnjih dvadesetak godina.